U ovo burno doba, Firenca je bila podeljena na dve stranke: Bele, na čijem čelu je bila porodica Čerki koja se zalagala za nezavisnost Firence i demokratizaciju političkog života i Crne, koju je vodila porodica Donati i koja je bila pri stavu da je potrebna tešnja politička veza i zavisnost od papske vlasti.

Kako je Dante kao ugledan i obrazovan građanin bio član političkih tela koja su upravljala gradom, ovaj sukob nije mogao da ga zaobiđe. Poznat po svojoj prkosnoj naravi i sopstvenim idealima, uvidevši da su obe struje krive za krvave sukobe koji su potresali grad, kao i da ambicije pojedinaca ovakvo stanje koriste za sopstvenu korist, po njegovom savetu su u leto 1300. prognane vođe obe partije, čime je prividno zavladao mir.

Samo dve godine kasnije dok je Dante boravio u poslaničkoj misiji u Sijeni, uz pomoć pape Bonifacija VIII Crni su se vratili u Firencu, uzeli vlast u svoje ruke i Dantea osudili prvo na novčanu kaznu i dvogodišnje izgnanstvo, a potom je kazna preinačena u odluku kojom mu je zaprećeno lomačom ukoliko se ikada vrati u grad.

Od tada, pa sve do kraja života Dante je lutajući od jednog do drugog italijanskog grada proživeo sve patnje i poniženja izgnanstva i spoznao neopisivu brigu za sudbinu svoje dece koja su takođe prognana. Preminuo je u noći između 13. i 14. semptembra 1321. u Raveni, gde se i danas nalazi njegov grob.

Kako su pravila tog doba nalagala, još dok je bio dete ugovoren mu je brak sa Đemom Donati (Gemma Donati), sa kojom je srećno živeo i dobio petoro dece, ali je ona predstavljala samo deo pesnikove realnosti, stvarnost koja nikada nije postala plod umetnikove inspiracije.

Njegova večna muza bila je Beatriče (Beatrice Portinari) koju je sreo samo dva puta u životu, ali se u nju zaljubio toliko da je postala i zauvek ostala Prelepa dama njegovog uma. Mada devojku iz svojih snova nikada nije dodirnuo niti se sa njom upoznao, u njegovom srcu se rodio stvaralački impuls i snažna želja da je kao pesnik ovekoveči.

Čitavno njegovo stvaralaštvo se može podeliti u dve faze: pre i nakon smrti Beatriče. Dok prva predstavlja pevanje o platonskoj ljubavi i obožavanju dame kao zemaljskom biću (soneti sakupljeni u knjizi Novi život), u drugoj ona predstavlja produhovljenu nebesku ljubav, idealizovan lik žene koja liči na anđela, predmet jedne sasvim nove, produhovljene i oplemenjene ljubavi, koja pesniku pruža pomoć i uzvisuje njegov put iznad uskogrudih i niskih ovosvetskih interesa, čime je Beatriče postala ideal ljubavi i uzvišenje čistote.

Ne zna se sa sigurnošću kada je počeo da piše svoje remek delo Božanstvenu komediju, ali se zna da su prva dva dela ove poeme Pakao i Čistilište bila završena pre aprila 1314. kao i da je Raj napisan u poslednjim godinama pesnikovog života.

Iako je Dante započeo poemu sa željom da ovekoveči Beatriče, očigledno je da je ovo dalo daleko premašilo zadatak slavljenja jedne žene. U njoj je sa svojim često tragičnim društvenim, političkim, kulturnim i filozofskim promenama prisutan ceo srednjovekovni svet koga potresa vreme modernog života koji je na pragu. Alegorična poema govori o čoveku koji je srušen u mrak zabluda i greha iz koga da bi se spasao mora da upozna ružnoću greha i položaj kažnjenih nesrećnika (Pakao), da se očisti od krivice (Čistilište) i tek onda tako čist od greha i sa dušom pravednika da se popne u kraljevsko blaženstvo (Raj).

Stvoren zbog pobune anđela koje predvodi Lucifer, Pakao se nalazi unutar Zemlje i sastoji se od devet krugova koji su složeni u obliku levka tako da je svaki krug manji od prethodnog i predstavlja veće zlo sa vrhuncem u centru gde se nalazi satana.

Dante Aligijeri je prošao kroz pakao života zemaljskog, ali kako ga je Vergilije na kraju Čistilišta predao Beatriče koja ga je povela u Raj, tamo se i danas nalazi i sa strepnjom posmatra ovaj savremeni svet koji na više nivoa piše nove krugove njegovog Pakla.