Šta je infekcija Zika virusom?

Infekciju izazivaju komarci iz porodice Aedes, i to egipatski komarac (Aedes aegypti) i azijski tigrasti komarac (Aedes albopictus). Nijedan od njih za sada nije primećen kod nas, mada prepoznavanje može biti otežano zbog sličnosti sa kuliseta komarcem (Culiseta annulata) koji je veoma zastupljen na našim prostorima. Zika je zapravo stari virus, izolovan još 1947. godine, u šumi Zika u Ugandi i do sada se zadržao uglavnom u Africi sa sporadičnim epidemijama manjeg obima u Aziji. Velika epidemija je prvi put registrovana 2007. godine, na ostrvu Jap u Mikroneziji. Zahvatila je 75% stanovništva. U martu 2014. godine, Čile je obavestio SZO o pojavi Zika infekcije na Uskršnjim ostrvima, a u maju 2015 je počelo njegovo brzo širenje prema severu Amerike.

Može li se preneti kontaktom?

U osnovi, virusu Zika je potreban vektor (vid transporta), pa verovatnoća da će se preneti rukovanjem i drugim socijalnim kontaktima ne postoji. Međutim, virus je detektovan u telesnim tečnostima, tako da postoji mogućnost prenosa polnim putem, putem transfuzije krvi i sl. Prvi slučajevi prenosa polnim putem zabeleženi su u Koloradu i Dalasu, potom i u Irskoj pre samo nekoliko dana, a infekcija se desila nakon povratka partnera obolelih sa putovanja u Senegal i Venecuelu.

Da li se prenosi sa majke na dete?

Ovo pitanje danas dobuje po prstima svih epidemiologa. Kako je perinatalna transmisija (sa zaražene majke na novorođeno dete) primećena kod srodnih virusa, postoji realna mogućnost da Zika izaziva neke od brojnih defekata ploda koje mu danas pripisuju. Osumnjičen da izaziva rađanje dece sa mikrocefalijom, urođenim oboljenjem koje izaziva prerano srastanje lobanje i zastoj razvoja mozga, i ostale neurološke deformitete. Iako se uzročna veza još uvek istražuje, trudnicama se savetuje da ne putuju u jednu od 25 država gde je virus aktivan, a ženama u tim regionima da ukoliko je moguće odlože trudnoću. Ova komplikacija je osnovni razlog što se SZO odlučila za tako ozbiljnu kvalifikaciju epidemije:

„Proglašavam da učestalost mikrocefalije i drugih neuroloških anomalija, koje su nakon Francuske Polinezije (2014) primećene i u Latinskoj Americi, predstavlja vanredno stanje javnog zdravlja od međunarodnog značaja”, izjavila je 1. februara 2016. godine dr Margaret Čan, direktorka Svetske zdravstvene organizacije (SZO).

Ove tvrdnje nažalost nisu nagađanja, jer je tokom istraživanja veze između povećane smrtnosti novorođenih beba u epidemijom pogođenim područjima Zika virus izolovan u njihovoj amnionskoj tečnosti (plodovoj vodi).

Koji su simptomi?

Uobičajeni simptomi infekcije Zika virusom su blaga groznica i egzantema (osip na koži) praćene konjuktivitisom, bolovima u mišićima i zglobovima i opštom slabošću koja se javlja 2-7 dana nakon uboda inficiranog komarca.

Isti komarac prenosi Denga groznicu i Chikungunia groznicu i simptomi oboljenja su identični. Neurološke i autoimune komplikacije nisu dovoljno istražene, ali postioji sumnja da Zika virus u značajnom broju slučajeva izaziva trajna oštećenja perifernog nervnog sistema kod odraslih osoba.

Postoji li lek?

Kao i za većinu sličnih infekcija, lečenje se svodi na ublažavanje opštih simptoma i sprečavanje dehidratacije. Vakcina ili specifičan lek ne postoje.

Poseban problem predstavlja brzo razmnožavanje komaraca kojima pogoduju sve oblasti sa vlažnom i toplom tropskom klimom, i prirodna neotpornost čovečanstva na virus sa kojim se do sada mali broj ljudi sreo. Od maja 2015. godine, virus se iz Brazila proširio na veći deo južne i severne Amerike, isključujući Kanadu koja je zbog klimatskih uslova pošteđena direktne infekcije.

Mere prevencije

Iako se nalazimo na podneblju gde nije primećeno prisustvo komaraca nosilaca Zika virusa, svesni smo da danas „nijedno ostrvo nije ostrvo”. Nagle promene klime i društvena dešavanja koja podrazumevaju veliki tranzit ljudi i roba mogu izazvati brze selidbe ovih insekata i stvaranje njihovih novih staništa.

Globalni bezbednosni odgovor koji sugeriše SZO, prvenstveno u zaraženim područjima ali u oblastima koje imaju pogodne klimatske uslove za naseljavanje komaraca, podrazumeva niz mera predostrožnosti koje uključuju:

• Izbegavanje ostavljanja nezaštićenih posuda sa tečnostima na otvorenom
• Pokrivanje bazena, kolektora kišnice i sl.
• Izbegavanje gomilanja smeća i odlaganje smeća u zatvorene kontejnere
• Redovno čišćenje odvoda i slivnika da bi se izbeglo zadržavanje vode
• Korišćenje zaštitnih mreža na prozorima i vratima objekata
• Upotrebu preparata za zaštitu od komaraca

Pored lične zaštite, SZO apeluje na nadležne nacionalne organizacije da pojačaju monitoring koji će dati jasniju sliku geografske ekspanzije virusa i rade na aktivnoj edukaciji javnosti o rizicima zaraze na svojoj teritoriji.